De historie van forteiland Pampus
De uitdrukking ‘voor Pampus liggen’ stamt uit de tijd dat VOC-schepen voor de Pampus geul moesten wachten voordat ze het IJ op konden. De zandbank was een obstakel voor de zwaarbeladen VOC-schepen, waardoor ze voor Pampus lagen te wachten totdat het vloed werd. De bemanning kon de haven al zien en zette het vaak op het drinken en vermaakten zich met vrouwen van plezier, en kwam zo “voor Pampus te liggen”.
In 1874 werd de Vestingwet aangenomen. Rond Amsterdam werd een ring van forten en batterijen ontworpen: de Stelling van Amsterdam. Om de toegang via de Zuiderzee te beschermen, kwam het Fort aan het Pampus. Er werd een eiland opgeworpen – één van de eerste eilanden ter wereld gemaakt door mensen – gebouwd op bijna 4.000 houten palen. Mede hierdoor is Pampus niet alleen een Rijksmonument, maar ook UNESCO Werelderfgoed.
Het fort op Pampus omvatte 75 kamers en twee enorme geschutskoepels. In elke koepel stond een volledig roterend kanon met een reikwijdte van 8.000 meter. Dankzij tal van technische innovaties kon het eiland Pampus zelf in zijn water en energie voorzien en was het in staat om 200 soldaten langdurig te huisvesten. In de gloriedagen kon vanuit het gigantische Pampus fort de hele Zuiderzee bewaakt worden. Pampus was dan ook toonaangevend in de militaire geschiedenis van Amsterdam en Nederland.
Hongerwinter en hippies
Na de Eerste Wereldoorlog, toen het fort nog bemand was, werd dit door de introductie van vliegtuigen overbodig. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de geschutskoepels door de Duitsers vanwege hun staal geëxporteerd. En tijdens de hongerwinter werden op het eiland hout en tegels gestript door de Muidenaren, om zich te verwarmen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het verlaten eiland vooral gebruikt voor illegale feestjes. Er is zelfs tijdelijk een hippie-kolonie gesticht. Heel gezellig, maar Pampus lag nog steeds in puin. Alles keerde ten goede toen een paar Muidenaren de Stichting Forteiland Pampus oprichtten. Deze Pampus-pioniers zagen potentie in het eiland en wilden er een plek van maken waar 400 jaar oer-Hollandse geschiedenis zou worden verteld. In 1990 namen ze Pampus van de staat over voor vijftigduizend gulden en een jaar later ontving Pampus zijn eerste bezoekers.
Pampus anno 2022
Vandaag de dag fungeert Forteiland Pampus als het boegbeeld van UNESCO Werelderfgoed van Amsterdam en als bijzondere locatie voor evenementen. Het is een unieke trekpleister voor recreatie, educatie en natuur – en steeds meer een proeftuin voor innovatie op het gebied van duurzaamheid. Jaarlijks trekt het eiland meer bezoekers (momenteel ruim 60.000). In het westelijk deel van het fort is een high-tech belevingsroute. Met onder andere een spectaculaire ballonvlucht over de Stelling van Amsterdam. Het oostelijke deel van Fort Pampus is bewust ruïneus gehouden. Dwaal rond door de donkere gangen en laat je fantasie de vrije loop. Ook ’s avonds is het Forteiland regelmatig geopend, bijvoorbeeld als evenementenlocatie. Dan ligt de nadruk op lekker eten en drinken, en vinden er live optredens en andere spektakels plaats.
Zin om Pampus te ontdekken? Boek hier jouw duurzame bedrijfsuitje.